Jak jest zima to musi być zimno. Ten cytat z kultowej komedii „Miś” jest już coraz mniej aktualny. Zimy w naszym kraju są cieplejsze i ciężko znaleźć zamarznięte jeziora – może poza rejonami północnowschodniej części Polski.

A zima fanom speedwaya kojarzy się z wyścigami motocyklowymi na lodzie. Przed nami najważniejsza impreza w ice speedwayu w naszym kraju. 8 marca w Sanoku odbędą się Indywidualne Mistrzostwa Europy w wyścigach na lodzie. Ale wróćmy do początków zimowej odmiany żużla.

Chociaż oficjalne zawody o najwyższe trofea w tej odmianie żużla rozgrywano dopiero od początku lat 60., to początki Ice Speedwaya, można datować już na lata 20. -30. XX wieku.

Pierwsze zawody zorganizowane w lodowej odmianie sportu żużlowego miały miejsce w 1924 roku w Szwecji następnie rozpowszechniły się w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku w krajach nordyckich i alpejskich. Przed wybuchem II wojny światowej pierwsze zawody udało się rozegrać także w Czechosłowacji, odbyły się one 17 stycznia 1937 roku na zamarzniętym stawie Propast w gminie Stribrna Skalice, a zwyciężył w nich Vaclav Stanislav.

Mimo, iż zawody na lodzie rozgrywano nawet dwie dekady wcześniej, to nie miały one żadnego regularnego charakteru, wręcz rozgrywano je sporadycznie, to w Skandynawii, to w okolicach Alp. Gdy w Wielkiej Brytanii żużel zdobył popularność nieporównywalną z tą, jaką mamy dziś w Polsce, w Rosji rodziły się podwaliny pod obecną formę wyścigów na lodzie. Do 1962 roku w Rosji rozgrywano wiele przeróżnych zawodów w Ice Speedawyu, ale dopiero rok 1963 przyniósł pierwszą rywalizację o Indywidualnego Mistrza Świata. Cykl turniejów pod nazwą FIM Cup wygrał Boris Samorodov z 48 punktami na koncie. O połowę mniej zdobył znany polskim kibicom Gadbrachman Kadyrov i został sklasyfikowany na czwartej lokacie. Warto zaznaczyć, że trofeum przechodnie Indywidualnych Mistrzostw Polski – czapka Kadyrova została przekazana właśnie przez tego zawodnika.

W kolejnych dwóch latach zamiast Mistrzostw Świata rozgrywano Mistrzostwa Europy, by następnie znów powrócić do nazwy Mistrzostw Świata. Szybko okazało się, że jednym z najlepszych zawodników startujących na lodzie jest właśnie wspomniany wyżej Kadyrov. Od 1964 w ciągu dziesięciu lat na podium tych prestiżowych zawodów stanął aż dziewięć razy. Sześć razy na najwyższym stopniu, zaś trzy razy na jego piersi zawisł medal ze srebrnego kruszcu. W tym czasie na torze pojawili się również Polacy. W roku 1965 Mieczysław Połukard, który w finałowych zawodach punktu nie zdobył, oraz w 67′ Norbert Świtała, który był dotychczas ostatnim Polakiem na liście startowej Mistrzostw Świata, aż do dziś. Wywalczył on wtedy siódme miejsce i wszystko wskazuje na to, że szybko ten stan rzeczy się nie zmieni. Swoich sił próbował także Antonin Svab, ojciec żużlowca o tym samym imieniu, który do tragicznego wypadku w Argentynie kilka lat temu startował w lidze polskiej. Svab senior dwukrotnie wywalczył tytuł Indywidualnego Mistrza Świata na lodzie.

Następną zwrotną datą w tej dyscyplinie jest rok 1979, kiedy to po raz pierwszy rozegrano Drużynowe Mistrzostwa Świata w rosyjskim Kalininie. Zwyciężyć mogli tylko reprezentanci gospodarzy przez reprezentacją Czechosłowacji i Niemiec. Również w tym samym sezonie w wynikach zmagań indywidualnych możemy znaleźć nazwisko Pera-Olofa Sereniusa, który wówczas zajął ósme miejsce, a startuje do dziś. W tym roku ten szwedzki zawodnik obchodził będzie sześćdziesiąte urodziny. Zaś pierwszy swój złoty medal IMŚ zdobył dopiero 16 lat później deklasując w cyklu Grand Prix Balashova i Nikulina z Rosji. Sezon ten był szczególnie udany, gdyż Serenius wraz ze swoim kolegą Stefanem Svenssonem o jeden punkt pokonali reprezentację Rosji odbierając jej tytuł najlepszej drużyny świata.

Wyścigi motocyklowe na lodzie w Polsce

Materiały źródłowe wspominają o pierwszych wyścigach lodowych w Polsce już w latach przedwojennych. Istnieją archiwalne fotografie z zimowego ścigania na motocyklach w latach 30-ych XX wieku w Zakopanem. Zimą na przełomie lat 1964 i 1965 w klubie Polonia Bydgoszcz, na podstawie dokumentacji fotograficznej przywiezionej ze Związku Radzieckiego przez działacza PZMotu – niezmordowanego  Bronisława Ratajczyka –  działacze, zawodnicy wraz z mechanikiem klubowym, Pawłem Łabickim, skonstruowali pierwszy w Polsce motocykl do jazdy po torze lodowym. 24 stycznia 1965 roku na specjalnie przygotowanym do wyścigów na lodzie torze Stadionu Miejskiego odbył się pokazowy trening Mieczysława Połukarda. Tej samej zimy rozegrano także turniej o „Srebrny Kolec IKP”, w którym ze względu na dostępność tylko jednego motocykla ścigali się pojedynczo. Zawody wygrał Połukard w czasie 70,2 s. Również w 1965 roku odbyły się w Bydgoszczy zawody z udziałem zawodników radzieckich i w Zakopanem gdzie oprócz zawodników bydgoskiej Polonii, Mieczysława Połukarda, Edwarda Kupczyńskiego, Zygfryda Friedka oraz braci Norbeta i Rajmunda Świtałów wystąpił Stanisław Tkocz. W 1966 roku Mieczysław Połukard jako pierwszy Polak wystąpił w finałach mistrzostw świata, zajął w nich 14. Miejsce. Rok później jego wynik poprawił Norbert Świtała zajmując 7. lokatę.

W latach 70. i 80. wyścigi na torach lodowych nie były organizowane w naszym kraju. Pierwsze zawody w tej odmianie sportu żużlowego po tak długiej przerwie (rundę eliminacyjną Grand Prix) zorganizowano w Warszawie w dn. 19–20 listopada 1994 roku na torze Stegny. Polskę reprezentowali wówczas dwaj Rosjanie – bracia: Siergiej i Jurij Iwanowowie. Grand Prix Polski organizowane były w latach 1995–1996. W 2008 roku zorganizowano mistrzostwa Europy w Sanoku na sztucznym torze łyżwiarskim Błonie, z kolei w latach 2007-2014 organizowany był turniej Ice Racing Sanok Cup. Zakończenie rozgrywania cyklu spowodowane było śmiercią Grzegorza Knappa oraz brakiem innych reprezentantów Polski należących do światowej czołówki zawodników

Wróćmy do rywalizacji na torach lodowych poza Polską.

Od 2000 roku równolegle z Mistrzostwami Świata rozgrywano Mistrzostwa Europy. Włączając w to wyniki z lat 64-65 Rosjanie tylko trzy razy nie zdobyli kompletu medali w tej randze zawodów. A było to w latach 2001, 2003 i 2005. Na trzecim stopniu podium stawali odpowiednio Andriej Jakowiew z Białorusi, Antonin Klatkovsky jr z Czech, oraz Fanz Zorn z Austrli. Również pod względem rozegranych finałów ME dominują Rosjanie. Od 2000 roku tylko raz Mistrza Europy rozegrano poza terytorium Rosji, a było to w niemieckim Erfurcie w 2005 roku.

Drugim nie-rosyjskim miastem, gdzie obył się finał Mistrzostw Europy był polski Sanok, gdzie o tytuł mistrzowski na torze lodowym Błonie rywalizowano w 2008 roku. Wówczas na najwyższym stopniu podium stanął Austriak Franz Zorn, srebro wywalczył Rosjanin Roman Akimienko, a brąz Fin Antti Aakko. W XXI wieku kilku reprezentantów Polski rywalizowało w zawodach finałowych Indywidualnych Mistrzostw Europy w wyścigach motocyklowych na lodzie. Grzegorz Knapp trzykrotnie występował w finałach IME: Sanok 2008 – 13. miejsce, Togliatti 2011 – 11. miejsce oraz Assen 2012 – 12. miejsce. W 2015 roku w podmoskiewskich Łuchowicach. Mirosław Daniszewski w finale IME zajął 16 miejsce. Występy w zawodach półfinałowych mają natomiast na swoim koncie również Michał Widera, Zdzisław Żerdziński oraz Piotr Hejnowski. Od sezonu 2016 Polacy nie brali udziału w tych rozgrywkach, aż do 2020, gdzie na starcie finału IME stanął Michał Knapp.

Bratanek Grzegorza w Indywidualnych Mistrzostwach Europy w wyścigach na lodzie w ostatnim czasie regularnie bierze udział w finałowych zmaganiach: w 2012 roku w Tomaszowie Mazowieckim był 13, rok później także w Tomaszowie zajął 12 pozycję. Jak do tej pory Michał Knapp najlepsze miejsce osiągnął w 2022 roku. Wówczas finały IME rozgrywano w Snaoku i Tomaszowie Mazowieckim a Knapp był 11.  W 2023 roku zajął 18 miejsce. W lutym ubiegłego roku borykający się z ogromnymi problemami sprzętowymi popularny „Misza” w dwudniowych zmaganiach w Sanoku zajął 17 miejsce w finale indywidualnych mistrzostw Europy.

Triumfatorem IME był zwycięzca z 2008 z Sanoka, wówczas 54-letni Austriak Franz Zorn, który powtórzył swój wyczyn z 2023 roku. W sumie Austriak ma na swoim koncie trzy tytuły IME – wszystkie zdobyte na torze lodowym w Sanoku.

Wracając do jedynego obecnie naszego zawodnika w ice speedwayu – to trzeba dodać, iż w latach 2022-2023 startował w rundzie kwalifikacyjnej do Indywidualnych Mistrzostw Świata w szwedzkim Ornskoldsvik, dwukrotnie zajmując 15 pozycję. W 2014 roku Michał Knapp wraz z reprezentacją Polski wystąpił w Togliatti w finale Drużynowych Mistrzostw Świata.

W tym roku, ponownie w Polsce odbędzie się finał Indywidualnych Mistrzostw Europy na lodzie. Zawody te zaplanowano na sobotę 8 marca 2025 roku w Sanoku. Bilety są już w sprzedaży. Michał Knapp intensywnie i nie bez kłopotów, przygotowuje się do tych zawodów o czym pisaliśmy niedawno w artykule „Nasz rodzynek szykuje się do Mistrzostw Europy!”

Źródła: Wikipedia, motormania.com, ścigacz.pl

Zdjęcia: Patrycja Knap