Bez jego pracy nie byłoby polskiego motocykla żużlowego. Romuald Iżewski (ur. 23 maja 1923 w Warszawie, zm. 27 października 1999) to postać, która na trwałe zapisała się w historii polskiego żużla. Jako zawodnik i konstruktor, współtworzył jedyny seryjnie produkowany w Polsce motocykl żużlowy – FIS (Fedko-Iżewski-Stal). Jego zaangażowanie w rozwój tego sportu oraz wkład w polską myśl techniczną czynią go jednym z najważniejszych pionierów czarnego sportu w naszym kraju.

Początki kariery żużlowej w Stali Rzeszów

Po II wojnie światowej żużel zaczął zyskiwać popularność w Polsce. W Rzeszowie, 21 lutego 1950 roku, odbyło się pierwsze zebranie sekcji żużlowej ZKS „Stal”, na którego czele stanął Eugeniusz Haman. W 1951 roku do drużyny dołączyli m.in. Tadeusz Fedko, Romuald Iżewski, Władysław Jankowski, Józef Christiani, Edward Kłaczkowski oraz Władysław Wilanowski. Iżewski, jako wychowanek Stali Rzeszów, rozpoczął starty w 1953 roku, stając się jednym z czołowych zawodników klubu.

Narodziny polskiego motocykla żużlowego FIS

W latach 50. XX wieku dominującym producentem motocykli żużlowych była brytyjska firma JAP. Jednak wysokie koszty zakupu sprzętu z zagranicy skłoniły polskich działaczy do stworzenia rodzimej konstrukcji. W Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Rzeszowie, Tadeusz Fedko i Romuald Iżewski podjęli się zadania skonstruowania polskiego silnika żużlowego. Nazwa FIS pochodziła od pierwszych liter nazwisk konstruktorów oraz nazwy klubu Stal.

Pierwszy silnik FIS-1, wzorowany na brytyjskim JAP z 1949 roku, został przetestowany w 1954 roku na torze w Rzeszowie. Silnik wbudowano w ramę angielskiego motocykla Excelsior, a testy przeprowadził Eugeniusz Nazimek. Wyniki prób były zadowalające, co doprowadziło do decyzji o rozpoczęciu produkcji seryjnej.

Produkcja i rozwój motocykla FIS

W 1955 roku uruchomiono produkcję motocykla FIS. Ramy dostarczała WSK w Mielcu, a obręcze kół początkowo sprowadzano z Wielkiej Brytanii, później zastąpiono je produktami z parowozowni w Ostrowie Wielkopolskim. Motocykl FIS był wyposażony w jednocylindrowy, czterosuwowy silnik o pojemności 497 cm³, osiągający moc 43 KM przy 6000 obr./min. Był to pierwszy i jedyny seryjnie produkowany w Polsce motocykl żużlowy.

FIS-y stały się podstawowym sprzętem żużlowej reprezentacji Polski oraz wielu klubów. W 1958 roku aż 90% zawodników w trzech ligach żużlowych korzystało z tych motocykli. Jednak z czasem pojawiły się nowe konstrukcje, takie jak czeski ESO, które zaczęły wypierać FIS-y z rynku. Produkcję motocykla zakończono w 1959 roku, a część egzemplarzy sprzedano do Włoch i Norwegii, gdzie były eksploatowane jeszcze przez długi czas.

Dziedzictwo Romualda Iżewskiego

Romuald Iżewski, jako współtwórca motocykla FIS, odegrał kluczową rolę w rozwoju polskiego żużla. Jego praca przyczyniła się do uniezależnienia polskich zawodników od zagranicznego sprzętu i umożliwiła rozwój rodzimego przemysłu motoryzacyjnego. Dziś zachowane egzemplarze motocykli FIS są cenionymi obiektami kolekcjonerskimi, a postać Iżewskiego pozostaje symbolem pasji i zaangażowania w rozwój polskiego sportu motorowego.